Por Máximo Sar
O bo labrador, para obter unha colleita óptima, necesitaba esterco para abonar a terra e conseguíao nas súas cuadras e, a maiores, estercaba nas rúas. Comezaba estendendo unha capa de toxo que coas choivas, o tránsito dos carros, o mexo en catarata de cabalos, bestas e vacas, convertíao nunha especie de “sopa” moi nutritiva para os vexetais. Durante o ano engadíalle novas capas de esquilme e, cando chegaba a sementeira, facía un reparto, axustado as normas ancestrais, quedando ao descuberto o pedregoso pavimento, ata que se volvía a recubrir.
Agora decátome que a labradura do campo era un fatigoso traballo, do que a poboación rural obtiña o seu sustento, pero moi especialmente reumas, deformacións e un montón de outras enfermidades, cando non pasaba fame, que todo dependía de que o clima fora propicio ou non. Pero a min parecíame aquilo moi romántico e fermoso, porque as miñas experiencias datan dos meus tempos de rapaz, e cando algún coñecido da aldea me deixaba subir á grade, que se utilizaba para achanzar a terra antes da sementeira, eu gozaba como se estivera no tiovivo da Pascua de Padrón. Tamén a malla tiña unha certa aparencia circense, con aqueles mozotes que descargaban a “manlle”, articulada por unha peza de coiro, sobre o centeo, de forma sucesiva e rítmica. Pero, a verdade é que terminaban suando a gota gorda.
Por unha razón ou por outra, xa no se ven as paisaxes bucólicas que deixo esbozadas. Eu vou aos supermercados e vexo os expositores cheos de produtos do campo e vou ás leiras e no hai unha pataca. Extensas veigas, fai poucos anos produtivas, hoxe son pura matagueira ou selva impenetrable e pregúntome: Quén coño sacha?
Hai unha porción de cidadáns, último residuo dos vetustos servos da gleba, que se entregan ás faenas agrícolas por puro deporte, porque iso satisfainos; pero non teñen nada que ver con aqueles míseros personaxes creados por Castelao, que se inclinaban ante o cacique Viturro, con casona propia en Rianxiño. Non, trátase, ao mellor, de millonarios afortunados cunha quiniela, ou de xubilados que perciben unha boa pensión. Divírtense así, e de paso comen ensaladas cultivadas por eles mesmos. Soen ser persoas da cidade que sen coñecer a obra poética de Horacio, optan pola comunicación coa natureza. No son estes os que abastecen os supermercados; diso encárganse os latifundistas do Mediterráneo, os chilenos, peruanos ou de outras estrañas latitudes.
Polas nosas terras de Caldas de Reis, o máis exaltado que coñecín neste aspecto, foi Marcelino Chamadoira, que, grazas aos seus tenaces labores de investigación, chegou a conseguir o chícharo roxo e un abono eficacísimo, extraído do vimbio, que incluso comercializou co nome de “Extercomín”. Morreu, e ao cabo duns anos tamén a súa viúva, Evangelina. Fun ao enterro e, unha vez introducido o féretro no nicho, o enterrador colleu un saco de plástico e meteuno no oco que quedaba.
—Son os restos mortais, os ósos, vamos, do señor Marcelino –aclaroume alguén que estaba ao meu lado.
O saco en cuestión, dun vivo color roxo, lucía en grandes letras negras a coñecidísima marca do nutriente agrícola ”Nitramón”, e isto fíxome meditar sobre as bromas do destino, máis alá desta vida
